Ở giữa là bức ảnh gốc. Bức ảnh bên trái được chỉnh cân bằng trắng thành trắng-vàng và bên phải thành xanh-đen
Như ta đã biết, mỗi bước sóng khác nhau sẽ tương ứng với những màu sắc khác nhau. Ánh sáng đi vào mắt, sau khi xuyên qua thủy tinh thể và dịch kính rồi cuối cùng tiến vào gặp võng mạc, nơi có những tế bào nhạy cảm. Tại đây, các sắc tố sẽ ghi nhận và truyền tín hiệu về thùy thị giác - vùng não có nhiệm vụ xử lý dạng tín hiệu này thành hình ảnh. Dù con người đang đứng quan sát vạn vật trong một thế giới ngập tràn ánh sáng với vô số bước sóng khác nhau, não bộ vẫn có cách xác định bước của ánh sáng phản xạ lại từ vật thể đang nhìn.
Ý kiến của 2 nhà thần kinh học
Bức ảnh gốc từ trang Tumblr BradTheLadLong
Nói cách khác, con người sẽ xác định màu sắc của vật thể thông qua bước sóng của ánh sáng phản xạ từ vật thể đó vào mắt chứ không phải là "màu thật" của vật thể. Jay Neitz, nhà thần kinh học tại Đại học Washington cho biết: "Hệ thống thị giác của chúng ta có nhiệm vụ vứt bỏ những thông tin về chiếu sáng và chỉ lấy những thông tin về phản xạ thực tế. Dù trong 30 năm qua chúng tôi đã tiến hành rất nhiều nghiên cứu để xác định sự khác nhau về thị giác của mỗi cá nhân, nhưng bức ảnh là này là trường hợp đầu tiên có sự khác biệt lớn đến như vậy". Và theo quan sát của giáo sư Neitz thì ông thấy chiếc váy trên màu trắng-vàng.
Trở lại với bức ảnh - nhân vật chính trong câu chuyện của chúng ta. Về cơ bản thì con người đã tiến hóa để quan sát vạn vật trong ánh sáng ban ngày, nhưng ánh sáng ban ngày lại thay đổi màu sắc. Cụ thể, ánh sáng sẽ thay đổi từ màu đỏ hơi hồng lúc bình minh, đến xanh dương - trắng lúc giữa trưa và cuối cùng trở về màu đỏ lúc hoàng hôn.
Theo giáo sư thần kinh học Bevil Conway tại trường cao đẳng Wellesley, người có thâm niên nghiên cứu về màu sắc và thị giác cho biết: "Vấn đề ở đây là hệ thống thị giác của bạn đang cố gắng giảm thiểu tác động của sự lệch lạc màu sắc của ánh sáng ban ngày. Do đó, những người có hệ thống thị giác có xu hướng giảm màu xanh dương, sẽ thấy bức ảnh trên có màu vàng-trắng. Và ngược lại, những người có hệ thống thị giác cố tình giảm màu vàng, họ sẽ thấy chiếc váy màu xanh-đen." Theo quan điểm của giáo sư Conway thì chiéc váy này màu xanh-cam.
Thí nghiệm nhỏ với Photoshop
Xác định màu của một số điểm trên bức ảnh bằng Photoshop
Hãy tập trung quan sát từng bức ảnh trên đây. 1 bức ảnh là mẩu màu đặt trong nền đen và bức còn lại đặt trong nền trắng. Bạn có nhận thấy sự khác biệt không?
Nếu bạn cảm thấy có sự khác biệt? Lý do là não bộ của bạn đã cố nội suy dạng màu dựa vào ngữ cảnh của hình ảnh. Đây chính là mấu chốt giúp lý giải màu sắc của chiếc váy trong bức ảnh trên. Chính bản thân giáo sư Neitz "nhìn" chiếc váy màu vàng-trắng, nhưng ông vẫn thừa nhận rằng màu thật sự của nó là xanh dương. Ông cho biết: "Tôi đã in bức ảnh nói trên ra. Sau đó, tôi cắt 1 mảnh nhỏ ra ngoài và nhìn vào nó. Nó đã được tách hoàn toàn ra khỏi bối cảnh của bức ảnh nhưng tôi vẫn thấy nó không phải là màu xanh. Bộ não của tôi thuộc nhóm quy kết màu xanh dương cho sự chiếu sáng."
Quảng cáo
Mình đã thử hỏi vài người bên cạnh, nhưng có bạn trả lời là màu xanh-đen, có bạn bảo là vàng-trắng và thậm chí, có bạn còn cho rằng nó có cả 2 nhóm màu trên. Và không riêng gì 2 vị giáo sư trên hay những người bạn quanh mình mà rất nhiều người khác cũng cho rằng nó là màu vàng-trắng. Thú thật là nói gì thì nói thì cá nhân mình cũng nghĩ nó là xanh-đen. Quái lạ là tại sao vẫn có người bảo là vàng-trắng? Dựa vào nhận định của 2 nhà nghiên cứu thần kinh học thị giác trên. Chúng ta có thể rút ra nguyên nhân rằng:
- Do hệ thống nhận thức thị giác của mỗi người có sự khác nhau trong việc tự cân bằng dao động màu sắc của ánh sáng ban ngày từ đó quy kết màu của các vật thể.
- Não bộ của con người nội suy màu của hình ảnh trong một bối cảnh cụ thể.