Trái Đất đã được hình thành từ 4,5 tỷ năm trước, tuy nhiên phải rất lâu sau đó mầm mống của sự sống mới xuất hiện trên hành tinh xanh: những phân tử hữu cơ đầu tiên được ghi nhận có mặt trên Địa Cầu khoảng 2,5 tỷ năm trước. Trong nhiều giả thuyết, người ta tin rằng sự sống không bắt nguồn từ chính hành tinh của chúng ta mà từ những hạt băng có trong các sao chổi hay các tiểu hành tinh. Khi các vật thể này rơi xuống Trái Đất, những thành phần hữu cơ bản và nước chứa trong chúng tiến triển thành các sinh vật sống đơn giản như nấm mốc. Tuy nhiên, người ta vẫn chưa hiểu rõ quá trình trên diễn ra thế nào. Nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học tại Phòng thí nghiệm sức đẩy phản lực của NASA-JPL ở California (Hoa Kỳ) đã giải mã bí ẩn đó khi họ tạo ra những điều kiện nhân tạo cần thiết giống như nó đã từng diễn ra trước đây để biến đổi một hợp chất hữu cơ phổ biến ở thời kỳ đó thành dạng tiền sự sống đầu tiên.
Theo nhóm nghiên cứu, quá trình tiến triển sơ khai của các chất hữu cơ diễn ra ở những vùng lạnh nhất của vũ trụ. Họ đã cố gắng dùng những thiết bị hiện có để thực hiện lại quá trình này. Hợp chất hữu cơ mà được lựa chọn trong thí nghiệm gọi là polycyclic aromatic hydrocarbon (một loại hydrocarbon thơm cao phân tử- PAH). Đây là loại phân tử hữu cơ tồn tại phổ biến trên Trái Đất ngày nay và là sản phẩm của quá trình cháy, ví dụ khi con người nướng thịt, thắp nến hay đốt chất thải trong buồng nhiên liệu của động cơ. Tuy nhiên hàng tỷ năm trước chúng đã có mặt trên các sao chổi hay tiểu hành tinh xa xôi. Bằng chứng là kính thiên văn vũ trụ Spitzer của NASA đã phát hiện ra các phân tử PAH ở các vãnh đĩa xoắn quanh các ngôi sao, hoặc ở vùng không gian giữa các ngôi sao và thiên hà nằm cách xa Địa Cầu.
Để có các điều kiện giống các môi trường khắc nghiệt như ở những vùng không gian rất lạnh trong vũ trụ, nhóm nghiên cứu đã tạo ra nhiệt độ siêu thấp 5 độ Kelvin, tức âm 268 độ C (để quy đổi từ độ Kelvin sang độ C, chúng ta cộng nó với 273) trong phòng thí nghiệm. Sau đó họ sử dụng các chùm tia cực tím để bắn phá các phân tử PAH. Chùm tia được lựa chọn ở bước sóng tương tự như bước sóng của bức xạ phát ra từ những ngôi sao trong vũ trụ. Khi bị các bức xạ cực tím chiếu vào, các phân tử PAH sẽ bị biến đổi và xảy ra phản ứng hóa học với các chất vô cơ khác. Sản phẩm của các phản ứng sẽ được xác định bởi hệ laser (la de) MALDI có dải từ vùng hồng ngoại đến vùng tử ngoại.
Quá trình phân tích sau đó chỉ ra, những phân tử PAH đã bị biến đổi hoàn toàn: chúng đã kết hợp với các phân tử Hydro (nguyên tố phổ biến nhất trong vũ trụ) trong phản ứng. Trong quá trình đó cấu trúc tuần hoàn hóa học cũ bị phá vỡ và các vòng thơm biến mất. Sản phảm phản ứng thu được là các phân tử hữu cơ phức tạp hơn rất nhiều. Theo giải thích, PAH có cấu trúc rất bền vững và khá trơ về mặt hóa học. Do vậy, việc quan sát thấy nó biến đổi ngay ở điều kiện nhiệt độ siêu thấp như trong thí nghiệm rất đáng ngạc nhiên. Quá trình đó đã sinh ra hợp chất hữu cơ mới mà sau đó nó có thể biến đổi thành các amino axít, thành phần cơ bản của các protein và vật chất mang thông tin di truyền DNA ở cơ thể sống.
Thí nghiệm trên cũng giúp giải thích tại sao các phân tử PAH hiếm khi được phát hiện trong các hạt băng trong vũ trụ trong khi những phân tử hữu cơ khác khá phổ biến trong các đám mây khí và bụi nóng. Chính quá trình phản ứng và biến đổi đã làm suy giảm đáng kể mật độ của chúng. Và nay chúng ta chỉ có thể phát hiện ra sự có mặt của PAH ở những thiên hà hay những ngôi sao ở rất xa.
Tuy thí nghiệm vừa qua tại NASA đã giải thích tại sao dạng tiền sự sống có thể nảy sinh từ các mảnh băng, và khi chúng rơi xuống Trái Đất đã tạo ra những sinh vật đơn giản đầu tiên, nhưng vẫn còn một câu hỏi lớn khác: liệu quá trình như vậy có diễn ra ở đâu đó trong hệ mặt trời hay một hành tinh nào đó trong vũ trụ. Đây vẫn là vấn đề được các nhà khoa học quan tâm trong nhiều năm qua và họ vẫn trên hành trình tìm kiếm những sự sống bên ngoài Trái Đất.
Nguồn: NASA